Οι 5 μεταρρυθμίσεις που δεν έγιναν ποτέ

Αναδημοσίευση από http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=285564
Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 19 Ιουνίου 2011
ΔΙΠΛΗ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ (2004, 2009), ΣΠΑΤΑΛΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΣ, ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ, ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ ΚΑΙ ΞΕΠΟΥΛΗΜΑ, ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Της ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΚΑΔΔΑ kaddim@enet.gr
Η ΣΠΑΤΑΛΗ και η διαφθορά βασιλεύουν. Τη φοροδιαφυγή και την εισφοροδιαφυγή δεν τις άγγιξε κανείς. Υπάρχει αδυναμία διαχείρισης των κοινοτικών κονδυλίων και αδυναμία ολοκλήρωσης πολυάριθμων κρίσιμων παρεμβάσεων εξυγίανσης των ΔΕΚΟ, τόνωσης του ανταγωνισμού, παροχής ρευστότητας στην αγορά. Είναι κάποιες από τις αιτίες που η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα σε ένα πηγάδι χωρίς καν ορατό πάτο και μεγάλο μέρος της κοινωνίας σε απόγνωση.
Στοιχεία-σοκ

Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ένα μελανό σκηνικό: ύφεση 5,5%, ανεργία 15,9% και παρ' όλα αυτά ακρίβεια που επισήμως καλπάζει κατά 3,3%. Πτώση της βιομηχανικής παραγωγής κατά 11%, του τζίρου στο λιανεμπόριο κατά 15,5%, της οικοδομικής δραστηριότητας κατά 38,3%, του οικονομικού κλίματος, πιστωτική ασφυξία, συνεχή λουκέτα και ανυπαρξία επενδυτικού ενδιαφέροντος.

Αρκετά κυβερνητικά στελέχη, αναλυτές και εκπρόσωποι της αγοράς εκτιμούν ότι αυτό που βλέπουμε είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου που θα αντιμετωπίσουν οι πολίτες. Τα πράγματα, λένε, σίγουρα θα γίνουν πολύ χειρότερα: η ανεργία θα αυξηθεί, η καθίζηση στην αγορά θα είναι μεγαλύτερη, το νέο πακέτο μέτρων (όποιο και αν τελικά είναι αυτό) μοιραία θα επιτείνει την ύφεση.

Το διακύβευμα είναι πλέον -αναφέρουν οι ίδιοι παράγοντες- αν η Ελλάδα θα σωθεί από τα χειρότερα, από το σενάριο της στάσης πληρωμών ή ακόμη και της επιστροφής στη δραχμή. Αν θα καταφέρει να διασώσει ένα μέρος από το κοινωνικό της κράτος, τις δαπάνες παιδείας, υγείας, τα κοινωνικά επιδόματα, το μέλλον της επόμενης γενιάς, των νέων που βιώνουν την ανεργία και τον αποκλεισμό.

Γιατί φτάσαμε ώς εδώ; Είναι αλήθεια αυτό που λένε κυβερνητικά στελέχη, ότι σε έναν χρόνο δεν μπορεί να αλλάξουν συνήθειες και λάθη δεκαετιών;

Η απάντηση μπορεί να ειπωθεί σε σχέση με τους στόχους του μνημονίου, που η ίδια η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου υπέγραψε ένα χρόνο πριν. Τότε που τα μέτρα δεν περιείχαν ακόμη ξεπούλημα υπό ασφυκτικούς όρους ασημικών 50 δισ. ευρώ. Τότε που τα δημοσιονομικά μέτρα κόστιζαν 25,9 δισ. ευρώ (2010-2014 που θα τελείωνε η επιτήρηση) και όχι 67,6 δισ. ευρώ (2010-2015). Τότε που υπήρχε η ελπίδα ότι η Ελλάδα με τη συμβολή των «αναπτυξιακών» μέτρων δεν θα δεχθεί μεγάλους τριγμούς.

Η μεγάλη εκτροπή του μνημονίου, που πλέον ουσιαστικά πρέπει να ξαναγραφτεί εξ αρχής, δείχνει ότι μπορεί το πρόβλημα να είναι παλαιό, μπορεί να έχουν δίκιο ότι ήταν λάθος η «συνταγή» του μνημονίου, αλλά είναι φανερή και η κυβερνητική αδυναμία εφαρμογής δεκάδων παρεμβάσεων που θα στήριζαν τα έσοδα και τον ιδιωτικό τομέα:

1 Δημοσιονομική καταγραφή. Την παροιμία «το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού» δεν την ήξερε η κυβέρνηση. Το 2004 η τότε κυβέρνηση της Ν.Δ. διέπραττε το μεγαλύτερο λάθος της σηκώνοντας το λάβαρο της «απογραφής», καταγγέλλοντας το ΠΑΣΟΚ.

Κρυφά ελλείμματα αποκαλύφθηκαν. Ηταν όμως πιο μεγάλα από αυτά που εκτιμούσε τότε η Ν.Δ. ότι θα βρει και ουδέποτε κατάφερε να τα «μαζέψει», φέρνοντας την Ελλάδα στο γκρίζο 2009.

Τότε ξεκίνησε το ΠΑΣΟΚ τη δική του «καταγραφή» στους ίδιους υψηλούς και καταγγελτικούς τόνους μπροστά σε κορυφαία στελέχη των Βρυξελλών, που άρχισαν πλέον να αμφισβητούν την αξιοπιστία της ίδιας της χώρας. Το ίδιο έπραξαν και οι αγορές. Το αποτέλεσμα πολιτικά γνωστό, και το τελικό ύψος ελλείμματος και χρέους ακόμη άδηλο, αφού η έρευνα δεν έχει τελειώσει.

2 Σπατάλη. Η μεγαλύτερη «πληγή» της ελληνικής οικονομίας είναι η σπατάλη, που συντηρείται από ένα μεγάλο κύκλωμα διαφθοράς και πελατειακών σχέσεων. Το κράτος σπαταλά κάθε χρόνο περίπου 120 δισ. ευρώ και δεν είναι σε θέση να παρακολουθήσει την... ροή του χρήματος.

Η «Διαύγεια», αν και πολύ θετική ως κίνηση, δεν είναι χρηστική για να παρακολουθήσει κάποιος δοσοληψίες γιατί δεν είναι επεξεργάσιμες οι αναρτήσεις και πολλοί φορείς συνεχίζουν να μη δίνουν λογαριασμό. Στην Ενιαία Αρχή Πληρωμών που θα παρακολουθούσε τη μισθοδοσία του Δημοσίου ακόμη δεν έχει εγγραφεί ούτε το 70% των υπαλλήλων (και μάλλον αναβάλλεται η ενσωμάτωση των ΔΕΚΟ, που θα γινόταν το Μάρτιο).

Το σημαντικότερο, δεν υπάρχει πληροφοριακό σύστημα που να καταγράφει την κάθε δοσοληψία του Δημοσίου από τη στιγμή της υπογραφής της σύμβασης μέχρι την πληρωμή, αν και συστήματα υπάρχουν. Το σύστημα «Εύδημος» που ανέπτυξε το Γενικό Λογιστήριο, για κάποιο λόγο αδιευκρίνιστο εδώ και αρκετούς μήνες, απλά εγκαταλείφθηκε, ενώ το «αντίπαλό» του ΟΠΣ, που θα ήταν λειτουργικό πέρυσι, ακόμη δεν παρακολουθεί ένα μεγάλο μέρος της κυβερνητικής δραστηριότητας.

3 Το εύκολο «θύμα» για να καλυφθεί το 1 δισ. απόκλισης στις δαπάνες και οι ληξιπρόθεσμες οφειλές 6 δισ. ευρώ περίπου είναι η υποχρηματοδότηση των επενδύσεων κατά 1,7 δισ. ευρώ, μόνο μέσα στο 1ο πεντάμηνο του 2011. Είναι η έκτη περικοπή επενδύσεων από την αρχή του 2010 και μόνο ένα από τα πλήγματα που δέχτηκε ο ιδιωτικός τομέας.

Η απελευθέρωση των επαγγελμάτων δεν έχει προχωρήσει θεσμικά, ενώ ξεκινά επισήμως τον Ιούλιο, ο επενδυτικός νόμος υπολειτουργεί, το ΓΕΜΗ δεν είναι λειτουργικό, η απλοποίηση των επενδύσεων για όλους (όχι των λίγων του fast track που δεν έχουν έρθει) είναι ακόμη στα λόγια, ενώ στα χαρτιά παραμένουν δεκάδες άλλες πρωτοβουλίες τόνωσης της αγοράς. Ο ανταγωνισμός δεν έχει τονωθεί, με απόδειξη την πορεία των τιμών, ειδικά σε τρόφιμα και καθημερινά είδη, που επιβαρύνουν τον καθημερινό προϋπολογισμό των πολιτών.

4 Οσο για τη μάχη κατά της φοροδιαφυγής, αντί να ξεκινήσει, δεν προχωρούν καν οι αναγκαίες νομοθετικές πρωτοβουλίες. Η έρευνα στις ενδοομιλικές συναλλαγές, οι παρεμβάσεις που είχαν εξαγγελθεί για τον προηγούμενο Ιούνιο, αφαιρέθηκαν από το φορονομοσχέδιο του Φεβρουαρίου και τώρα πάνε για... Σεπτέμβριο. Και αυτό όταν τα δυνητικά έσοδα από τη μάχη κατά της φοροδιαφυγής, με βάση αξιόπιστες διεθνείς μελέτες, είναι 36 δισ. ευρώ το χρόνο, εκ των οποίων μόνο από τον ΦΠΑ διαφεύγουν 7 δισ. ευρώ, τα οποία υποκαθιστώνται για μία ακόμη φορά με αύξηση των έμμεσων φόρων, που τσακίζουν την αγορά.

5 Οσον αφορά τα 50 δισ. ευρώ των αποκρατικοποιήσεων - εξπρές όλων των περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου, στις οποίες προχωρεί η Ελλάδα με ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα, ο αρχικός στόχος ήταν πολύ διαφορετικός. Το 2010 η κυβέρνηση μιλούσε για δυνητικά έσοδα 50 δισ. ευρώ από την αξιοποίηση ακινήτων (δηλαδή με μεθόδους που θα έδιναν και μακροχρόνια έσοδα, μειώνοντας το έλλειμμα).

Τώρα, λόγω απουσίας προετοιμασίας, εμφανίζεται το δίλημμα αν θα βάλουμε ή όχι «υποθήκη» τα περιουσιακά στοιχεία σε περίπτωση που αποτύχει η πώλησή τους. Τα δε έσοδα θα πάνε -αναγκαστικά- στη μείωση του χρέους, υποχρεώνοντας επί δεκαετίες την Ελλάδα να αναζητά άλλες πηγές δημιουργίας πλεονασμάτων στον προϋπολογισμό, που θα είναι με βεβαιότητα πολύ λιγότερο κοινωνικά δίκαιες.